به گزارش نفت نما، ۳۱ مرداد ۱۴۰۳ محسن پاک‌نژاد با کسب ۲۲۲ رأی اعتماد مجلس به‌عنوان دوازدهمین وزیر نفت جمهوری اسلامی انتخاب شد. چهره‌ای که هرچند در میان سیاسیون چندان آشنا نبود، اما در صنعت نفت او را به‌خوبی می‌شناختند؛ ۲۷ سال سابقه خدمت در پست‌های کلیدی و تسلط بر مسائل کلان و جزئیات این صنعت، پاک‌نژاد را از سایر گزینه‌ها متمایز کرده بود.
پس از ورود به خیابان طالقانی، پاک‌نژاد بی‌درنگ معاونان و تیم اجرایی خود را از میان افراد متخصص و مورد اعتماد برگزید و برای هر بخش اهداف و انتظاراتی دقیق، واقع‌بینانه و قابل اجرا تعیین کرد. برنامه هفت‌محوری او شامل افزایش تولید، توسعه میدان‌های مشترک، تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام، ارتقای بهره‌وری، بهبود وضعیت نیروی انسانی، گسترش تعاملات بین‌المللی و توجه به محیط‌زیست بود؛ برنامه‌ای که با استقبال گسترده نمایندگان مجلس و کارشناسان حوزه انرژی روبه‌رو شد.
همه می‌دانستند که او وزارت نفت را در شرایطی تحویل گرفته که ناترازی انرژی به‌سرعت در حال تبدیل شدن به بحرانی تمام‌عیار است. اگرچه ریشه این بحران را باید در سال‌ها غفلت دولت‌های پیشین از بهینه‌سازی مصرف انرژی جست‌وجو کرد، همین شرایط سبب شد پاک‌نژاد در برنامه‌های خود، افزایش تولید نفت و گاز را در اولویت قرار دهد.
اکنون یک سال از آن روزها می‌گذرد و مرور عملکرد پاک‌نژاد، تصویری از پیوند میان وعده‌ها و واقعیت‌ها ارائه می‌دهد؛ سالی پر از چالش و رخدادهای پیش‌بینی‌نشده که با وجود همه سختی‌ها، عملکرد وزارت نفت در آن ماندگار شد. این گزارش روایت‌گر برخی از مهم‌ترین مقاطع این سال پرتلاطم است.
تزریق امید و آرامش در روزهای پرالتهاب
در همان آغاز کار، فعالیت وزارت نفت دولت چهاردهم تحت تأثیر تحولات منطقه‌ای و توحش افسارگسیخته رژیم صهیونیستی قرار گرفت. اواسط مهر ۱۴۰۳، وزیر نفت راهی عسلویه و خارک شد؛ درست چند روز پس از اجرای عملیات «وعده صادق ۲» و شلیک ۲۰۰ موشک سپاه پاسداران به پایگاه‌های نظامی رژیم صهیونیستی. در آن زمان، برخی رسانه‌ها از احتمال بالای حمله تلافی‌جویانه این رژیم به تأسیسات نفتی ایران خبر می‌دادند.
سفری معنادار که به کارکنان صنعت نفت در آن شرایط خاص، قوت قلب و آرامش خاطری دوچندان بخشید و نگاه رسانه‌های داخلی و خارجی را به خود معطوف کرد. برای نمونه، روزنامه «تایمز آو اسرائیل» در گزارشی نوشت: «پاک‌نژاد در پایتخت انرژی ایران اعلام کرد نگران بحران دشمنان نیستیم.»
همه اینها از عزم پولادین جهادگران صنعت نفت برای تأمین انرژی ایران با وجود شرایط سخت و دشوار حکایت داشت؛ شرایطی که گویا روز به روز دشوارتر می‌شد.
عبور موفق از زمستانی سخت
از همان ماه‌های ابتدایی شروع به‌کار دولت چهاردهم مشخص بود بحران ناترازی انرژی به مرحله جدیدی وارد شده است. وابستگی بیش از ۹۰ درصدی سبد تأمین انرژی کشور به گاز طبیعی در کنار سطح نامناسب ذخایر سوخت نیروگاهی در زمان تحویل دولت (کاهش ۴۰ تا ۴۵ درصدی) و آغاز زودهنگام و طولانی‌تر شدن فصل سرما نسبت به گذشته، مجموعه‌ای از چالش‌ها را برای پاییز ۱۴۰۳ رقم زد. با وجود این، عملکرد منسجم و هماهنگ بخش‌های مختلف وزارت نفت، این آزمون را به موفقیتی بزرگ تبدیل کرد.
«ثبت بیش از ۱۰ بار رکوردشکنی در تولید روزانه گاز خام»، «افزایش تولید بنزین و نفت‌گاز» و «رکوردهای پیاپی در تأمین سوخت نیروگاه‌ها» نشان داد همه ارکان وزارتخانه با حداکثر توان و هم‌افزایی در میدان هستند. نتیجه این تلاش‌ها، گذر از زمستان ۱۴۰۳ بدون هیچ قطعی گاز بود، البته اجرای کمپین «دو درجه کمتر» و همراهی مردم در صرفه‌جویی مصرف گاز، نقش مهمی در این موفقیت داشت.
در زمینه تولید گاز، با انجام اقدام‌های مختلف از قبیل شناسایی گلوگاه‌های تولید، مدیریت برنامه تعمیرات، افزایش تولید برخی چاه‌ها با اجرای اقدام‌های اصلاحی و حفاری چاه‌های جدید در خشکی و دریا، در نهایت رکورد تولید میانگین یک میلیارد و ۱۰۵ میلیون مترمکعب گاز خام در زمستان سال ۱۴۰۳ ثبت شد که عددی بی‌سابقه محسوب می‌شود.
در این میان، برخی افراد با طرح دیدگاه‌های غیرکارشناسی تلاش کردند وزارت نفت را مسئول خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده معرفی کنند، اما اطلاع‌رسانی شفاف و صادقانه وزیر، مانع از شکل‌گیری روایت‌های نادرست شد. گذر زمان نیز نشان داد اگر ایثار و تلاش کارکنان صنعت نفت نبود، چه بسا زمستان ۱۴۰۳ با چالش‌های به‌مراتب بیشتری همراه می‌شد.
وعده صادق این بار در عرصه صنعت نفت/ تولید چگونه افزایش یافت؟
یکی از برنامه‌های مهم پاک‌نژاد، افزایش ظرفیت تولید نفت خام، به‌ویژه در میدان‌های مشترک، چه در شرایط تحریم و چه در صورت رفع آن بود. تنها ۱۰۰ روز کافی بود تا نخستین نشانه‌های اجرای این برنامه‌ها نمایان شود و تولید روزانه نفت در همین مدت، ۶۰ هزار بشکه افزایش یابد. کمتر از یک ماه پس از آغاز به کار دولت چهاردهم، موافقت سازمان برنامه و بودجه با دریافت وام ۳ میلیارد دلاری، بخشی از هدف‌گذاری برای افزایش ۴۰۰ هزار بشکه‌ای تولید نفت را وارد مسیر اجرا کرد.
تلاش برای افزایش تولید نفت خام با اقدام‌های مؤثر در حوزه‌های توسعه، نگهداشت و تعمیرات ادامه یافت. با وجود محدودیت‌های فرآورشی، عملیاتی و حتی رخدادهای غیرمنتظره در بخش‌های مختلف سطح‌الارض، میانگین تولید روزانه نفت خام در یک سال گذشته نسبت به ابتدای دولت چهاردهم، بیش از ۱۲۰ هزار بشکه افزایش یافت.
این روند رشد تنها به نفت و گاز محدود نشد. طبق آمار، میانگین تولید بنزین و نفت‌گاز از ابتدای شهریور ۱۴۰۳ تا پایان تیر ۱۴۰۴، هرکدام حدود ۵ میلیون لیتر در روز نسبت به دوره مشابه در سال پایانی دولت سیزدهم افزایش داشت. این عملکرد مثبت در همه بخش‌ها، نشان‌دهنده اجرای بخشی از برنامه دقیق و عملیاتی پاک‌نژاد است؛ آن هم در سالی پرالتهاب و مملو از رویدادهای حساس.
محکومیت جنایت‌های یک رژیم نامشروع در نشست جی‌ئی‌سی‌اف
تنها چند روز پس از تجاوز رژیم صهیونیستی به حریم هوایی ایران در پاییز ۱۴۰۳، تهران میزبان بزرگ‌ترین بازیگران صنعت گاز جهان شد. بیست‌وششمین اجلاس وزارتی مجمع کشورهای صادرکننده گاز (جی‌ئی‌سی‌اف) در شرایطی حساس برگزار می‌شد. لازم بود با میزبانی شایسته، به کشورهای جهان نشان داده شود با وجود تمام تنش‌ها، ایران همچنان از ثبات، امنیت و پایداری بالایی برخوردار است. افزون بر آن، باید از این فرصت برای گسترش تعاملات و افزایش سهم ایران در تجارت جهانی گاز به بهترین شکل استفاده می‌شد؛ نکته‌ای که مدیران ارشد وزارت نفت به‌خوبی بر آن واقف بودند.
پاک‌نژاد در این اجلاس و در مقام رئیس بیست‌وششمین نشست وزارتی جی‌ئی‌سی‌اف بیان کرد: «بیش از یک سال است که منطقه و جهان شاهد جنایات افسارگسیخته، بی‌سابقه و وحشیانه رژیم صهیونیستی علیه مردم غزه و سپس مردم لبنان بوده است. این تنش‌ها و تهدیدهای سرزمینی نه‌تنها ثبات منطقه را متزلزل می‌کند، بلکه خطرات جدی برای امنیت انرژی جهانی به همراه دارد.» این اظهارات بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های معتبر جهان داشت.
برگزاری این نشست پیامی روشن برای جامعه جهانی داشت. بسیاری از تحلیلگران بین‌المللی معتقد بودند به‌دلیل تحولات ژئوپلیتیکی خاورمیانه، این اجلاس به‌صورت حضوری برگزار نخواهد شد، اما در نهایت اعضای جی‌ئی‌سی‌اف در تهران گرد هم آمدند و یکصدا اقدام‌های رژیم صهیونیستی علیه ایران را محکوم کردند.
سفری برای شنیدن؛ تصاویری که ماندگار شد
اوایل بهمن ۱۴۰۳، محسن پاک‌نژاد در سفری دو روزه به همراه مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری، راهی خوزستان، قلب تپنده نفت ایران شد. هرچند وزیر نفت در جریان این سفر از پروژه‌ها و مناطق عملیاتی متعددی بازدید کرد، اما تصاویری که از حضور او در شهرستان آغاجاری منتشر شد، به‌طور ویژه‌ای جلب توجه کرد.
پاک‌نژاد تصمیم گرفت تشریفات را کنار بگذارد و از نزدیک پای صحبت‌ها و مشکلات مردم این شهرستان محروم بنشیند. کمتر پیش می‌آید که یک مقام بلندپایه در سطح وزیر، خود را در چنین موقعیت پاسخگویی مستقیم قرار دهد، به‌ویژه وقتی منطقه‌ای سرشار از منابع نفت و ثروت خدادادی، از ابتدایی‌ترین امکانات محروم باشد. او می‌خواست نشان دهد شرایط تغییر کرده است و مشکلات شنیده می‌شود و تا حد امکان برای رفع آنها تلاش خواهد شد.
بلافاصله پس از این بازدید وزیر در نشست شورای برنامه‌ریزی و توسعه خوزستان با حضور رئیس‌جمهوری شرکت کرد و گفت: «تاکنون بیش از ۱۳ هزار میلیارد تومان اعتبار برای پروژه‌های مرتبط با مسئولیت‌های اجتماعی در استان خوزستان تعریف شده که حدود نیمی از آن هزینه شده است. در برخی مواقع، مردم خوزستان از تأسیسات و عملیات استخراج نفت متأثر شده‌اند و ما تلاش کرده‌ایم با منابع مسئولیت اجتماعی، بخشی از این آسیب‌ها را جبران کنیم؛ هرچند کافی نیست.»
وزیر نفت همچنین بر آمادگی وزارتخانه برای برداشتن گام‌های جدی‌تر در مسیر حل مشکلات استان خوزستان با حمایت‌های رئیس‌جمهوری تأکید کرد.
آقای ترامپ، خیال خام شما محقق نمی‌شود!
بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید در ابتدای بهمن ۱۴۰۳، یکی دیگر از رویدادها و چالش‌های مهم در سال اول وزارت پاک‌نژاد بود. ترامپ بلافاصله پس از آغاز به کار، یادداشتی با هدف احیای سیاست موسوم به «فشار حداکثری» علیه جمهوری اسلامی ایران امضا کرد و عملاً نشان داد فشار بر فروش نفت ایران وارد مرحله تازه‌ای شده است.
اما این بار نیز وزیر نفت در برابر مشکلات عقب‌نشینی نکرد. او در نخستین واکنش به تحریم‌های جدید ترامپ اعلام کرد که در دی ۱۴۰۳، با تلاش کارکنان صنعت نفت، رکورد ۱۰ ساله صادرات نفت ایران شکسته شده است. وی همچنین به راهکارهای آزموده‌شده برای عبور از این تحریم‌ها اشاره کرد.
اظهارات خصمانه مقام‌های آمریکایی علیه صنعت نفت ایران به‌عنوان ناجی اقتصاد کشور ادامه داشت، اما این بار محسن پاک‌نژاد در راهپیمایی ۲۲ بهمن ۱۴۰۳، شفاف‌تر و صریح‌تر از همیشه به این تهدیدها پاسخ داد: «رئیس‌جمهوری آمریکا صحبت از به صفر رساندن صادرات نفت ایران می‌کند، اما باید بداند این خیال خام و آرزوی شوم هرگز محقق نخواهد شد.»
تداوم صادرات نفت ایران به‌وضوح نمایانگر ناکامی سیاست‌های تحریمی ایالات متحده بود. در واکنش به این شکست آشکار، سیاستمداران آمریکایی که قصد ترمیم وجهه خود را داشتند در اسفند ۱۴۰۳ دور تازه‌ای از تحریم‌ها را علیه مدیران ارشد صنعت نفت اعمال کردند و به این ترتیب نام محسن پاک‌نژاد، به‌دلیل تلاش‌های گسترده برای فروش نفت ایران به سیاهه تحریم‌های آمریکا افزوده شد، اما این پایان کار نبود و پس از تحریم وزیر نیز چند رسانه خارجی از رکوردشکنی دوباره صادرات نفت ایران خبر دادند. حالا ترامپ بیش‌ازپیش معنای «خیال خام محقق نمی‌شود» را می‌داند.
پیشگامی وزارت نفت در لبیک به رهبری/ سرمایه‌گذاری در نفت جذاب می‌شود
پس از نام‌گذاری سال ۱۴۰۴ با عنوان «سرمایه‌گذاری برای تولید» از سوی مقام معظم رهبری، وزارت نفت به‌عنوان نخستین دستگاه اجرایی برای تحقق این شعار اقدام‌های عملیاتی انجام داد و به فرمان رهبری لبیک گفت. برگزاری «رویداد تحول در سرمایه‌گذاری و توسعه بالادست نفت و گاز ایران» و حضور نمایندگانی از ۳۰ کشور خارجی، گواه این رویکرد بود.
در این رویداد، بیش از ۱۳۰ میلیارد دلار فرصت سرمایه‌گذاری در قالب بسته‌های مجزا ارائه و از صندوق تضمین غیردولتی صنعت نفت نیز برای حمایت از سرمایه‌گذاران رونمایی شد.
وزیر نفت در آیین گشایش این رویداد از آمادگی مذاکره با بخش خصوص برای نوع قراردادها به‌منظور افزایش جذابیت سرمایه‌گذاری در صنعت نفت سخن گفت و تأکید کرد امروز زمان تصمیم‌گیری‌های بزرگ است که می‌تواند جایگاه ایران در صنعت نفت جهانی را برای دهه‌های آینده رقم زند.
چند روز بعد از برگزاری این رویداد مهم، بیست‌ونهمین نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی با شعار «سرمایه‌گذاری در صنعت نفت، ضامن رشد و توسعه اقتصادی» باحضور ۲۲۰۰ شرکت ایرانی و خارجی برگزار شد. پاک‌نژاد در حاشیه این نمایشگاه از محقق شدن یکی از مطالبات مهم رهبری خبر داد. طبق اظهارات وی، فاصله زمانی چند ساله امضای قراردادها که خارج از اراده وزارت نفت بود، به حدود ۶ ماه کاهش داده شد که این موضوع مقدمه‌ای بر تسریع در روند توسعه میدان‌های نفتی و گازی کشور محسوب می‌شود.
حماسه نفتی‌ها در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه
بامداد ۲۳ خرداد امسال، کشور بار دیگر با شرایط بحرانی روبه‌رو شد؛ جنگی ۱۲ روزه که اخلال در زندگی مردم را هدف گرفته بود. با این حال، مردم ایران با سربلندی از این آزمون عبور کردند. همان‌گونه که نیروهای شجاع پدافند هوایی با تمام توان از آسمان کشور دفاع کردند، کارکنان فداکار صنعت نفت نیز در تأمین نیازهای مردم، حتی در اوج خطر و تهدید، از هیچ تلاشی فروگذار نکردند.
در این بین، مدیریت بحران صنعت نفت با راهبری شخص وزیر و فداکاری کارکنان این صنعت پرافتخار در طول این مدت خودنمایی کرد و اجازه نداد دشمن به اهداف خود دست یابد. با وجود همه تهدیدها، جریان تولید پایدار ماند و روند خدمت‌رسانی به مردم برای یک لحظه نیز متوقف نشد. در زمینه سوخت‌رسانی به جایگاه‌ها با توجه به افزایش ناگهانی سفرها در آن بازه زمانی، رکورد توزیع روزانه بنزین شکسته شد و زیرساخت‌های سایبری نیز با تمهیدات اندیشیده‌شده از گزند هرگونه آسیب مصون ماند.
همزمان، شماری از کارکنان فداکار صنعت نفت در روزهای جنگ ۱۲ روزه، مشغول تعمیرات اساسی سکوها و پالایشگاه‌ها بودند تا زیرساخت‌های کشور برای تأمین انرژی در فصل سرد پیش‌رو آماده شود. بازسازی فوری نقاط آسیب‌دیده نیز یکی از اقدام‌های قابل تحسین وزارت نفت به‌شمار می‌رود. این حوادث اگر به‌موقع مدیریت نمی‌شد، می‌توانست به بحرانی جدی و تمام‌عیار تبدیل شود، اما خوشبختانه با واکنش سریع وزارت نفت و تلاش کارکنان شرایط خیلی زود کنترل شد. همین عملکرد مطلوب سبب شد تا همه رسانه‌های تخصصی، فارغ از گرایش سیاسی، بر موفقیت وزارت نفت در طول این جنگ تأکید کنند.
وزیر نفت در جریان این جنگ بار دیگر حضور میدانی خود را برای مدیریت صحنه به نمایش گذاشت؛ از بازدیدهای سرزده از جایگاه‌های سوخت گرفته تا سرکشی به مخازن نفت شهران که هدف حمله دشمن قرار گرفته بود. پاک‌نژاد می‌دانست هیچ عاملی مانند حضور در صحنه نمی‌تواند سِحر دشمنان را باطل و نقشه آنان را خنثی کند.
اما شاهکار وزارت نفت در این جنگ به همین جا ختم نشد؛ رسانه‌های خارجی در همان خرداد، از رکوردشکنی صادرات نفت ایران خبر دادند. دستاوردی که در سایه تدابیر هوشمندانه و ازخودگذشتگی کارکنان صنعت نفت در روزهای دشوار رقم خورد.
می‌توان این روایت را ادامه داد و سطرهای بیشتری درباره این یک سال پرحادثه نوشت، اما ناچار باید کلام را کوتاه کرد. «ریاست دوره‌ای اوپک»، «چند دیدار و گفت‌وگوی وزیر نفت با مسئولان کشورهای آذربایجان، تاجیکستان، عراق، افغانستان، ترکمنستان، بولیوی، ونزوئلا و نیجریه»، «برگزاری هجدهمین نشست کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه»، «امضای تفاهم‌نامه‌های گسترش همکاری‌های نفتی تهران و بغداد در سفر به عراق» «امضای قراردادهای فشارافزایی پارس جنوبی به ارزش ۱۷ میلیارد دلار»، «احیای جایگاه دانشگاه صنعت نفت» و «اتخاذ تصمیم‌های مؤثر برای بهبود معیشت کارکنان» تنها بخشی از مهم‌ترین اقدام‌های سال نخست پاک‌نژاد در وزارت نفت است؛ سالی که اگرچه بسیار دشوار بود، اما مأموریتی که بسیاری آن را غیرممکن می‌دانستند به انجام رسید.
وحید ضیایی
